At the end of September, children all over Iran begin their first day of school. It’s an exciting time, filled with hope and the promise of new friends and new experiences. For many children it’s also about learning how different the world of the family is from the world outside the family. Many people were interviewed for this article. Some had come of age during the darkest days after the revolution, during the war with Iraq. Some had children who had recently begun school.

“My daughter begged us to move back to Iran,” a woman I met at a party in north Tehran told me. “For her life in Iran was all about cousins and family and staying up late. What could be more fun for a five year-old?” The woman had recently moved back with her husband and daughter after several years of living and studying in the United States. She had four sisters still living in Iran and two others living in North America. Like many others, she thought raising a child would be easier in Iran with family all around her than it had been in the US with one sister more than 2000 miles away and the other not much closer.Everything changed after her daughter’s first week of school. In kindergarten she was already hearing chants of “Down with America” as part of the morning school assembly. After the first week, she was coming home crying, asking her mother why her schoolmates were chanting against her. “Why do they hate me?” she wept. For most children her age, the words were meaningless. They were just words strung together like misheard lyrics. Still, this one little girl understood them and took them personally. She felt scared and hurt. A few months later, for a number of reasons, the family moved back to the U.S. The girl is now sixteen and an Iranian-American. I often find myself wondering if she experienced anti-Iranian sentiment at her school in Virginia like so many immigrant children did in years past. If she did, how did she deal with it?

First Day of School

The first of the Iranian month of Mehr, which in 2014 fell on September 23, is the first day of school in Iran. For children and their families all over the world, the first day of school is a big step. Everywhere, children learn that the world of their home and of their family is very different from that of school. They can be confused by all the new rules and norms they encounter. For many families in Iran, that normal process is exaggerated. Preparing children for school in Iran involves more than buying pencils and notebooks. Many parents are faced with the challenge of explaining complex rules of behavior to children emotionally incapable of understanding them.

During the first years of the revolution special teachers who were part of the Revolutionary Guards could come to the schools at any time to pry information from the children. This is a special kind of horror for parents and children alike. “It was quite normal for the regime,” Kevan says. “They were ready to kill their own children for the sake of the revolution. They had no shame in trying to get other’s children to inform on their own families. It may be salt on the wound to say this. But it is a wound.”

You Have to Conform

Kambiz1 (31) stated, “From the first day you have to conform.” He went on to discuss his first day of school:

“I was so excited to go to school. I want to go to school. I want to go to school. I demanded. The first day I woke up early. After that first day, I wasn’t so excited to wake up and go to school. Before I went, my mother told me, ‘You have to tell people that your father is on a business trip.’ I thought, why should I tell them that when I know he is in prison?”

It was three weeks before anyone asked Kambiz about his father. He responded that his father was away on business and did not return until very late. “It made me feel so bad,” he said. “It is such a paradox for a child to know you are lying. I couldn’t understand why I had to do it.”

The first years of school for Kambiz corresponded with the end of the Iran-Iraq war and the death of Khomeini. “It was unusual to have a relative who was a political prisoner then,” he said. This was especially true in his neighborhood where many of his schoolmates had relatives who had gained power after the revolution. “I could not talk about it with anyone.”

Politicized Religion

Maryam lived in the United States until she was nine, where she went to a predominantly African-American Sunni mosque and attended weekly Shia discussion circles. She describes her family as “religious intellectuals,” explaining that as a result they had fewer taboos than many other families.

“… I learned to draw a line between the religion we had and the state religion/religious propaganda. Frankly that’s the only way that any religion can be saved in Iran if you are not brainwashed. I learned to be suspicious of whatever religious and historic education we got at school.”

She was suspicious of the “ultra-Shia stuff” they were taught in school but rarely discussed this with her teachers.

“Later, in college, I would sometimes argue with religious teachers and even the lady at the door telling us we were not dressed appropriately from a ‘fellow Muslim’ perspective. I tried to convince them that their lifestyle is not the only Muslim lifestyle out there. However I wouldn’t mention my unconventional-for-a-Shia beliefs. About politics, there was always a line not to cross publicly. I think I was very aware of it from 11 or 12 years, if not earlier.”

Don’t Talk About the VCR

The first time Payam (31) understood that he could not talk about things that happened inside the house, outside the house was the day before his first day of school.

“Before my first day of school, my father told me not to talk about our VCR. We exchanged videos in the neighborhood and had family movie nights with neighbors. Of course, this was forbidden when I was a child. My father told me that teachers might draw pictures of the VCR and ask if anyone in the class knows what it is. He warned me not to volunteer that I knew. ‘I don’t want you to lie,’ he told me. ‘Just remain silent. If they know, they will come to take away the VCR,’ my father told me. ‘And they might take me away as well.’ I had a hard time understanding why there were things we couldn’t talk about outside the house, but I didn’t want my father to be taken away.”

A year later, special teachers assigned by the Revolutionary Guards did come to the school to try to get information from the students, now six and seven years old. Payam was silent, but other children in the class did volunteer information. “I was very quiet in school. Even though I participated in discussions, I did not easily make friends, and I did not talk very much outside of structured discussions.”

For many of the people I spoke with for this article, especially those in their thirties, the need to hide information was tied to a sense of fear. Mostafa explains, “For me it was about danger, not lying.”

The Way We Live

On Aida’s first day of pre-school in Tehran just two years ago, she lifted a glass of water to toast the health of her new friends. “Salam-a-ti,” she said happily. “To your health.” Alcohol is illegal in Iran and some could connect her toast to her family’s private actions. That afternoon, Aida’s mother was forced to explain that there were things that could be said at home that absolutely could not be repeated in public. At just three-and-a-half years of age, Aida could not understand why she had to keep some things quiet, just that she needed to. Her father laughed when he recounted the story and then added, “She was upset, but that is the way we live in Iran.”

Things have changed a great deal in thirty years. Rooftops all over Iran are covered with illegal satellite dishes. The regime continues its fruitless battle to isolate the population from the outside world, currently doing battle with messaging apps and arresting people for spreading jokes or making videos.

Even with all the changes, Payam cannot imagine raising a child in Iran today. “I don’t know how I could protect my child or explain why some things are okay to talk about and why some things are not. It’s hard for me to imagine.”

They say that a mark of intelligence is the ability to hold contradictory ideas without having your head explode. For many of Iran’s youth, this is the only way to stay sane and safe every single day.

1 All names have been changed to protect identities

 

نخستین درس برای دانش آموزان کوچک ایرانی: در مدرسه نمی توانید “اسمش” را بیاورید

خانمی که در یک مهمانی در شمال تهران ملاقات کردم به من گفت: “دخترم به ما التماس کرد که به ایران برگردیم، زیرا زندگی او در ایران خلاصه می شد به وقت گذراندن با خانواده و خویشاوندان و بیدار ماندن تا دیروقت. چه چیزی می تواند برای یک کودک پنج ساله جذاب تر از این باشد؟”. این خانم اخیرأ پس از سال ها زندگی و تحصیل در امریکا به وطن برگشته بود. او چهار خواهر داشت که هنوز در ایران زندگی می کردند و دو خواهرش نیز ساکن امریکای شمالی بودند. مانند بسیاری دیگر او نیز دریافته است که تربیت فرزندان در ایران بسیار ساده تر از امریکا است، زیرا در اینجا تمام خانواده در اطراف او هستند در حالی که در امریکا یکی از خواهرانش ۲۰۰۰ مایل از او فاصله دارد و خواهر دیگرش نیز چندان نزدیک تر از این نیست.

اما همه چیز پس از نخستین هفته تحصیل دختر وی در مدرسه تغییر کرد. او در مدرسه و در مراسم صبحگاهی شعار “مرگ بر امریکا” را می شنید. پس از هفته اول گریان به خانه برگشت و از مادرش پرسید چرا دانش آموزان مدرسه بر علیه او شعار می دهند. او در حالی که می گریست پرسید: “چرا آن ها از من متنفرند؟”. این کلمات برای اکثر دانش آموزان هم سن او بی معنی بودند. این ها تنها کلماتی بودند که مانند کلمات یک شعر نادرست به هم متصل شده بودند. اما این دختربچه کلمات را درک کرده و معنای آن را خطاب به شخص خود برداشت کرده بود. او احساس ترس و آسیب دیدن داشت. چند ماه بعد این خانواده به دلایلی به امریکا بازگشت. دختربچه اکنون شانزده ساله و فردی ایرانی-امریکایی است. اغلب از خود میپرسم آیا او هم مانند بسیاری از کودکان در گذشته احساسات ضد ایرانی را در مدرسه خود در ویرجینیا تجربه کرده است یا خیر. اگر چنین باشد، چطور با مسئله کنار آمده است؟

نخستین روز مدرسه

نخستین روز ماه مهر در ایران، که در سال ۲۰۱۴ مترادف با روز ۲۳ سپتامبر بود، نخستین روز مدرسه برای ایرانیان است. نخستین روز مدرسه برای کودکان و خانواده های آن ها در سراسر جهان مرحله مهمی در زندگی به شمار می آید. در همه جای جهان کودکان می آموزند که دنیای خانه و خانواده با دنیای مدرسه تفاوت زیادی دارد. آن ها ممکن است در برخورد با قوانین و هنجارهای مختلف دچار سردرگمی شوند. این فرایند طبیعی برای بسیاری از خانواده ها در ایران حالتی اغراق شده دارد. آماده کردن کودکان برای مدرسه چیزی فراتر از خریدن دفترچه و مداد برای آن ها است. بسیاری از والدین با چالش توضیح دادن قوانین رفتاری پیچیده ای مواجهند که کودکان از لحاظ احساسی قادر به درک آن ها نیستند.

در نخستین سال های انقلاب مربیان خاصی از سوی سپاه پاسداران می توانستند در هر زمانی به مدارس رفته و سؤالاتی را از کودکان بپرسند. این امر موجب القای نوع خاصی از ترس برای والدین و کودکان می شد. کیوان می گوید: “این کار برای رژیم کاملأ عادی بود. آن ها حاضر بودند فرزندان خود را برای انقلاب بکشند. آن ها بدون هیچ شرمی از کودکان می خواستند تا اطلاعاتی را درباره خانواده های خود در اختیارشان قرار دهند. گفتن این ممکن است مثل نمک پاشیدن روی زخم باشد، اما این زخم حقیقی است.”

همرنگ جماعت شو

کامبیز[1] (۳۱ ساله) چنین می گوید: “از نخستین روز باید همرنگ جماعت شوید”. او صحبت هایش را با توضیح نخستین روز مدرسه ادامه داد:

“خیلی هیجان داشتم که به مدرسه می روم. من می خواهم به مدرسه بروم. من می خواهم به مدرسه بروم. این خواسته من بود. نخستین روز خیلی زود از خواب بیدار شدم. اما پس از آن روز اشتیاق خاصی برای بیدار شدن و رفتن به مدرسه نداشتم. پیش از آن که به مدرسه بروم مادرم گفت “باید به مردم بگویی که پدرم به یک مأموریت کاری رفته است” با خودم فکر کردم چرا باید این حرف را به آن ها بزنم، در صورتی که می دانم پدرم در زندان است.”

این ماجرا مربوط به سه هفته قبل از آن بود که کسی از کامبیز چیزی درباره پدرش بپرسد. او پاسخ داد که پدرش به مأموریت کاری رفته و تا به این زودی ها به خانه برنمی گردد. او چنین می گوید” این کار باعث شد احساس بدی داشته باشم. به عنوان یک کودک دانستن این که داری دروغ می گویی، تناقض بزرگی است. نمی دانستم چرا باید دروغ بگویم.”

نخستین روزهای مدرسه برای کامبیز مصادف بود با پایان جنگ ایران و عراق و مرگ خمینی. به گفته او: “در آن زمان زندانی بودن یکی از خویشاوندان مسئله ای غیرعادی بود”. این امر خصوصأ در محله اقامت کامبیز صادق بود، زیرا بسیاری از هم مدرسه ای های وی خویشاوندانی داشتند که پس از انقلاب به قدرت رسیده بودند. “نمی توانستم درباره این مسئله با هیچکس حرف بزنم.”

دین سیاسی شده

مریم تا نه سالگی در امریکا زندگی می کرد. وی در آنجا به یک مسجد افریقایی-امریکایی بزرگ اهل تسنن می رفت و در جلسات هفتگی محافل اهل تشیع شرکت می کرد. او خانواده خود را “روشنفکر مذهبی” توصیف کرده و توضیح داد که در نتیجه این امر تابوهای آن ها کمتر از بسیاری خانواده های دیگر بوده است.

“…یاد گرفتم بین دینی که داشتیم و دین دولتی تمایز قایل شوم. اگر شستشوی مغزی نشده باشید، این تنها راهی است که می توانید دین خود را نجات دهید. یاد گرفتم نسبت به آموزه های تاریخی و مذهبی مدرسه مشکوک باشم.”

او نسبت به “مفاهیم متعصبانه شیعه” که در مدرسه آموزش داده می شد مشکوک بود اما کمتر پیش می آمد که درباره این مسئله با مربیانش بحث کند.

“بعدها گاهی اوقات در دانشگاه با اساتید مذهبی بحث می کردم، حتی با آن خانم دم در که به ما می گفت از دیدگاه یک “فرد مسلمان” پوشش مناسبی نداریم نیز بحث می کردم. سعی کردم آن ها را متقاعد کنم که سبک زندگیشان تنها سبک زندگی اسلامی نیست. اما به عقاید خود، که برای یک فرد شیعه خلاف عرف بودند، اشاره ای نمی کردم. در حوزه سیاست همواره خطی وجود داشت که نباید به طور علنی از آن عبور می کردم. فکر می کنم از ۱۱ یا ۱۲ سالگی، یا حتی زودتر از این سن، نسبت به خط مذکور آگاهی داشتم.”

درباره دستگاه ویدئو حرف نزن

نخستین بار که پیام (۳۱ ساله) فهمید نباید در خارج از خانه درباره اتفاقات درون خانه صحبت کند، روز قبل از نخستین روز مدرسه وی بود.

“پیش از نخستین روز مدرسه پدرم به من گفت درباره دستگاه ویدئو حرفی نزنم. ما در محله خود فیلم های ویدئویی را رد و بدل می کردیم و بعضی شب ها با همسایگان فیلم می دیدیم. زمانی که بچه بودم این کار ممنوع بود. پدرم گفت ممکن است معلم ها تصویر یک دستگاه ویدئو را بکشند و بپرسند آیا کسی می داند این چیست. او به من هشدار داد که در پاسخ نگویم که می دانم این دستگاه چیست. او به من گفت: “نمی خواهم که دروغ بگویی، فقط چیزی نگو. اگر متوجه شوند دستگاه ویدئوی ما را خواهند گرفت. ممکن است حتی من را هم ببرند.” نمی دانستم چرا چیزهایی وجود دارند که نباید بیرون از خانه درباره آن ها حرف بزنم، اما نمی خواستم پدرم را ببرند.”

یک سال بعد برخی معلمان که از سوی سپاه پاسداران استخدام شده بودند به مدرسه آمدند تا اطلاعاتی را از دانش آموزان گردآوری کنند. در این هنگام پیام شش یا هفت سال سن داشت. پیام چیزی نگفت، اما برخی دیگر از دانش آموزان کلاس به طور داوطلبانه اطلاعاتی را ارائه کردند. “من در مدرسه خیلی ساکت بودم. حتی با این که در بحث ها شرکت می کردم، اما به سادگی با کسی دوست نمی شدم و خارج از بحث های تعیین شده زیاد حرف نمی زدم.”

بسیاری از افرادی که برای نوشتن این مقاله با آن ها مصاحبه کردم، خصوصأ آن هایی که در دهه چهارم زندگیشان بودند، نیاز به مخفی کردن اطلاعات همراه با نوعی ترس بود. مصطفی چنین توضیح می دهد: “من احساس خطر می کردم، نه احساس دروغ گفتن.”

باید این طور زندگی کرددو سال پیش آیدا در نخستین روز دوره پیش دبستانی خود یک لیوان آب را به سلامتی دوستان جدید خود بلند کرد. او با شادی گفت: “به سلامتی”. مصرف الکل در ایران ممنوع است و این عمل وی ممکن بود به فعالیت های خصوصی خانواده وی ارتباط داده شود. عصر آن روز مادر آیدا مجبور شد برای او توضیح دهد که بعضی گفته های درون خانه را به هیچ عنوان نمی توان نزد عموم تکرار کرد. آیدا که فقط سه سال و نیم سن داشت نمی توانست بفهمد که چرا باید درباره بعضی چیزها ساکت بماند. پدر آیدا در هنگام تعریف کردن مجدد این داستان خندید و گفت: “مادرت مضطرب بوده، اما در ایران باید این طور زندگی کرد.”

اوضاع در این سی سال بسیار تغییر کرده است. سقف خانه ها در ایران پوشیده از دیش های ماهواره غیرقانونی است. رژیم نبرد بی نتیجه خود را برای جدا نگه داشتن مردم از دنیای خارج ادامه می دهد. در حال حاضر رژیم در حال مبارزه با برنامه های پیام دهی و دستگیر کردن مردم به جرم ساختن لطیفه و ساختن ویدئو است.

حتی با وجود تمام این تغییرات، پیام نمی تواند بزرگ کردن و تربیت فرزند در ایران را تصور کند. “نمی دانم چگونه باید از فرزندم محافظت کنم و توضیح دهم که چرا بعضی حرف ها را می شود زد و بعضی حرف ها را خیر. تصور این برای من مشکل است.”

می گویند نشانه هوش و ذکاوت فرد این است که بتواند ایده های متناقض را نزد خود نگه داشته و گرفتار سردرگمی نشود. برای بسیاری از جوانان ایران، این تنها راه حفظ ایمنی و سلامت ذهنی در زندگی روزمره است.

[1] تمام نام ها برای محافظت از هویت افراد تغییر داده شده اند